Deri Yolma Bozukluğu

Deri yolma bozukluğu, dermatolojik bir problem olmaksızın, normal veya hafif düzensizliklere sahip olan cildin yineleyici ve kompulsif bir şekilde yolunması, kazınması, sıkılması veya ovalanması vasıtasıyla, deride belirgin doku hasarı ile karakterize psikiyatrik bir hastalıktır.

Deri yolma kaşıntı veya yanma, kuruluk, sızı, sıcaklık, karıncalanma ve ağrı gibi duyumlara cevap olarak da oluşabilmektedir. Çoğu hastaya tanı konamamakta ve tedavi verilememektedir. Deri yolma bozukluğu olan hastalar utanmaları ya da tedavi edilemeyeceklerini düşündükleri için dermatolog veya psikiyatriste nadiren başvururlar. Deri yolmanın nedenleri, yolmanın sonuçları, eşlik eden duygular, yolmanın ne kadar sürdüğü gibi özellikler patolojik olup olmadığını belirlemektedir. Normal yolma davranışından farklı olarak, deri yolma bozukluğu yineleyicidir ve deri dokusunun belirgin bir şekilde hasarına yol açar.

Psikojenik deri yolma oluş ve tedaviye yanıt açısından trikotillomaniye benzemektedir. Bu nedenle OKB spektrum bozukluğu olarak düşünülmesi gerektiğini bildiren çalışmacılar vardır. trikotillomani için ayrıntılı bilgiye linkten ulaşabilirsiniz. https://www.sabriburhanoglu.com/sac-koparma-hastaligi-trikotillomani

Bu hastalarda sıklıkla OKB ek tanısı mevcuttur. Amerikan tanı sınıflaması sistemi olan DSM-5’de “Obsesif kompulsif bozukluk ve ilişkili bozukluklar” kategorisinde biriktiricilik bozukluğu, vücut dismorfik bozukluğu, trikotillomani ve deri yolma bozuklukluğu yer almaktadır.

Psikojenik deri yolmanın yaygınlığı genel toplumda %5 görülmektedir. Ağır olanlar %1 kadardır.  OKB tanılılar incelendiğinde %10 civarına çıkmaktadır. Hastalığın seyri farklılık gösterebilmesine karşın, sıklıkla kronik seyir ve dalgalanmalar gösteren bir rahatsızlıktır. Hastalar günün önemli bir kısmını deri yolma ile geçirebilmektedirler. Deri yolmaya ayırdıkları zamandan dolayı, hastalar sıklıkla işe veya okula geç kalabilmektedirler. 

Hastalar en çok yüzlerini yolmaktadır.  Parmaklar, eller, genital bölge, gövde, sırt ve ayaklar sıkça diğer bildirilen bölgeler arasındadır. Bunlara ek olarak, kişiler deri yoldukları bir bölge bildirseler de yoldukları bölgeyi iyileşmeye bırakmak için ikinci bir bölgeye geçebilirler. Sonra eski bölgeye geri döner veya yeni bir alana geçebilir. Çoğu hasta cildini yolmak için parmaklarını ve tırnaklarını kullanırken, dişler, makas, toplu iğne veya bıçak gibi aletler de kullanılabilir.

Bireyler deri yolma sırasında rahatlama veya haz deneyimleyebilir. Bazıları ise üzüntü, sıkıntı, korku, kaygı, suçluluk, kendinden hoşlanmama gibi belirli duyguların yoğunluğunun deri yolma sonrası anlamlı şekilde azaldığını belirtmiştir.

Psikojenik deri yolmanın kadınlarda çok daha sık gözlendiği belirtilmiştir Lezyonlar genellikle birkaç milimetre çapındadır. Birkaç tane olabileceği gibi yüzlerce lezyon da bulunabilir. Yolma sürdüğü için yaraların iyileşmesi gecikir. Genellikle vücuttaki kolay ulaşılabilir bölgeler yolunur.

Patolojik deri yolması olan hastaların birinci derece akrabalarında psikiyatrik hastalık görülme sıklığı yüksektir.

Deri yolma bozukluğunun davranışsal bağımlılık olarak ele alınmasının tedavi sonuçları açısından daha yararlı olacağı ileri sürülmüştür. Deri yolma bozukluğunda davranışın olumsuz sonuçlarına karşın tekrarlayıcı ve kompulsif şekilde davranışın sürmesi, davranışın üzerindeki kontrolün azalması ve öncesinde aşırı istek duyma, sonrasında zevk duyma gibi özellikleri ile bağımlılığın çekirdek özelliklerini anımsatmaktadır.

OKB, madde bağımlılığı ve davranışsal bağımlılık (kumar bağımlılığı, trikotillomani, deri yolma gibi) arasında birbiriyle örtüşen nörobiyolojik süreçler olduğu düşünülmektedir. dopaminerjik nöronların olduğu ödüllendirme yolağında bozulma, ödül-ceza süreçlerindeki bozulma, negatif pekiştireç, serotonin azalmasıyla oluşan kognitif ve davranışsal katılık ve gelişen alışkanlık ile biyolojik mekanizmalar kurulmuştur.

İnsanın normal gelişim sürecinde, derinin emosyonları düzenlemede önemli bir rol oynadığını belirtmiştir. Bebeklikte anneden alınan yeterli dokunma uyarısının psikolojik ve davranışsal düzenlemelere yol açtığı bilinmektedir.

Psikodinamik kuram psikojenik deri yolma ile ilgili olarak “karşılanamayan duygusal gereksinimlerle ilgili bastırılmış öfkenin, agresif dürtülerin ve kızgınlığın dışa vurulmasındaki güçlüğün” üzerinde durmaktadır. Bu hastalar genellikle, depresif özellikler gösteren, benlik saygısı düşük, endişeli, titiz, mükemmeliyetçi, aşırı duyarlı kişilerdir. Stresle baş etme becerileri ve kişilik özellikleri, stresin dermatolojik belirtilere dönüşmesinde önemli rol oynamaktadır.

Çocukluk çağı travmaları ve taciz negatif duygulara karşı uygunsuz baş etme yöntemlerine yani gerginlik-rahatlama davranışlarına (patolojik deri yolmada artan gerginlik ve deri yolmayla rahatlama gibi) yol açabilmektedir. Trikotillomani ve deri yolma bozukluğu hastalarının sağlıklı kişilere göre çocukluk çağında yaşanmış travmatik olaylarının sayısının fazla olduğunu gösterilmiştir. Aynı çalışmada trikotillomani ve deri yolma bozukluğu etiyolojisinde travma ve travma sonrası stres bozukluğunun (TSSB) rolünün olabileceği ve yolma davranışının travmayla ilişkili olan girici düşüncelerle baş etmeye hizmet ettiği ileri sürülmüştür.

Psikojenik deri yolma, ICD-10 ve DSM-IV-TR’ de (Amerikan Psikiyatri Birliği 2000) ayrı bir tanı kategorisi olarak sınıflandırılmamıştır.

Bazı bilim adamları Kompulsif, dürtüsel, karma tip olmak üzere üç alt tip olduğunu öne sürmüşlerdir.

Kompulsif tip: Deri yolma anksiyeteden kaçınmak ya da korku yaratan bir olay ya da durumu önlemek için ya da bir obsesyona yanıt olarak ortaya çıkar. Kişi durumun tamamen farkındadır, epeyce direnç gösterir, saçma ya da zararlı olduğuna ilişkin içgörü vardır.

Dürtüsel tip: Deri yolma zevk verir ya da gerginliğin azalmasını sağlar, ara sıra minimal düzeyde farkındalık olur, deri yolma davranışına biraz karşı konur, saçma ya da zararlı olduğu konusunda içgörü azdır.

Karma tip: Deri yolma hem kompulsif hem de dürtüsel özellikler içerir.

Ayırıcı tanıda karaciğer hastalığı, üremi, polisitemia vera, hipo ve hipertiroidizm, ürtiker, malign lenfoma ve diğer maligniteler, multipl miyelom, diabetes mellitus, demir eksikliği anemisi, kserozis, bağırsak parazitleri, gebelik kaşıntıya yol açabilecek tıbbi nedenlerden olup, bu durumlara yönelik incelemeler yapılmalıdır. Kokain, metilfenildat, fenelzin, amfetamin, antikolinerjik veya diğer maddelerin kullanımına bağlı deri yolma bozukluğu gelişebilmektedir, madde kullanım öyküsü anamnezde dikkatli bir şekilde sorgulanmalıdır.

Deri yolma bozukluğunun tedavisi ilaç, psikoterapi ve diğer yaklaşımlardan hasta için en uygun olanlarının kombine edilmesi ile yapılır. İlaç tedavisinde etkinliği gösterilmiş birçok ilaç mevcuttur. Etkinlikten kastedilen tüm yolma davranışının yok olması değil, yolmak için harcanan sürenin kısalması, yolma sıklığının azalması ve yolma şiddetinin azalmasıdır. Antidepresanlar, antiepiletikler, antipsikotikler, anksiyolitikler, glutamaterjik ajanlar tedavide kombine edilebilir.

Psikoterapide BDT (kognitif davranışçı terapiler) ve HRT (alışkanlığı tersine çevirme terapisi) gibi terapi metotlarının deri yolma semptomlarında yararlı olduğu gözlenmiştir. ACT (kabul ve kararlılık terapisi) de uygulanmaktadır. İlaçtan fayda görülse dahi psikoterapinin faydası küçümsenmemelidir. Dirençli vakalarda tedaviye Transkranial Manyetik Uyarımın (TMS) da eklemenin faydalı olduğunu bildiren araştırmalar mevcuttur.

DR.Sabri Burhanoğlu - Randevu Al